Ministerstwo Zdrowia w najnowszej wersji projektu regulacji uwzględniło kluczowy postulat zgłoszony podczas burzliwej debaty sejmowej. Napoje bezalkoholowe promowane pod markami alkoholowymi nie unikną już zakazu promocji. Eksperci medyczni oraz parlamentarzyści zgodnie wskazują na te produkty jako narzędzie omijania restrykcji i mechanizm inicjowania młodzieży w kulturę konsumpcji alkoholu.
Sejmowa większość przełamuje wieloletni impas
Październikowe obrady Sejmu przyniosły niespodziewane porozumienie ponad podziałami politycznymi. Podczas debaty nad nowelizacją przepisów dotyczących wychowania w trzeźwości praktycznie wszystkie kluby parlamentarne – z wyjątkiem Konfederacji – opowiedziały się za radykalnym zaostrzeniem regulacji reklamowych w sektorze alkoholowym.
Projekty zgłoszone przez Lewicę oraz Polskę 2050 zakładają nie tylko całkowity zakaz promocji napojów alkoholowych, ale również objęcie restrykcjami ich bezalkoholowych odpowiedników. Posłowie proponują także wprowadzenie nocnego zakazu sprzedaży oraz obligatoryjnej weryfikacji wieku nabywców.
Parlamentarzyści wskazywali podczas wystąpień, że dotychczasowe przepisy nie zapewniają wystarczającej ochrony młodemu pokoleniu przed agresywnym marketingiem przemysłu alkoholowego.
Marketing ukryty pod etykietą „zero procent”
Choć napoje bezalkoholowe pozornie nie stanowią zagrożenia zdrowotnego, specjaliści z dziedziny profilaktyki uzależnień ostrzegają przed ich funkcją jako instrumentu strategii marketingowych.
Przedstawiciele organizacji pozarządowych zajmujących się przeciwdziałaniem uzależnieniom wyjaśniają mechanizm tego zjawiska. Warianty pozbawione alkoholu umożliwiają producentom utrzymanie stałej obecności marek w świadomości społecznej, podczas gdy młodzież buduje pozytywne skojarzenia z konkretnymi logotypami i identyfikacją wizualną znanych trunków.
Kampanie reklamowe wykorzystujące rozpoznawalne twarze aktorów czy sportowców normalizują model konsumpcji i redukują postrzeganą szkodliwość produktów alkoholowych. Ten proces może istotnie podwyższać prawdopodobieństwo przyszłego sięgania po alkohol przez osoby obecnie niepełnoletnie.
Ministerstwo reaguje na krytykę parlamentarzystów
10 października bieżącego roku Ministerstwo Zdrowia skierowało do konsultacji publicznych projekt ustawy wprowadzającej zakaz promocji alkoholu. W dokumencie tym po raz pierwszy znalazły się zapisy obejmujące także bezalkoholowe wersje trunków.
Wcześniejsza wersja projektu, pomijająca kwestię wariantów „zero”, spotkała się z ostrą krytyką zarówno ze strony parlamentarzystów, jak i środowisk medycznych. Podczas debaty posłowie argumentowali, że produkty bezalkoholowe funkcjonują jako kanał omijania zakazów promocyjnych i nie mogą pozostać poza regulacją.
Eksperci podkreślają, że wykluczenie tych napojów z zakresu ograniczeń znacząco osłabiłoby efektywność całej regulacji, pozostawiając otwartą furtkę dla działań marketingowych przemysłu.
Społeczny rachunek konsumpcji alkoholu
Coroczne straty ekonomiczne związane z nadmierną konsumpcją alkoholu w Polsce osiągają oszałamiającą wartość do 186 miliardów złotych. Ta suma obejmuje koszty świadczeń medycznych, hospitalizacji, utraconej wydajności zawodowej oraz działań służb porządkowych i ratunkowych.
Statystyki spożycia pokazują, że przeciętny Polak konsumuje rocznie 87 litrów piwa, co stanowi ponad połowę całkowitej krajowej konsumpcji alkoholu. Analiza godzin dokonywania zakupów ujawnia, że w porankowych przedziałach czasowych sprzedaż piwa przewyższa sześciokrotnie obroty pozostałymi trunkami. Znaczną część tej sprzedaży stanowią produkty o podwyższonej zawartości alkoholu.
Środowisko medyczne domaga się zdecydowanych działań
Prezydium Naczelnej Rady Lekarskiej w oficjalnym stanowisku wzywa do wprowadzenia kompletnego zakazu promocji alkoholu wraz z jego bezalkoholowymi wariantami oraz intensyfikacji działań edukacyjno-profilaktycznych.
Profesor Leszek Czupryniak z Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego podkreśla problematyczność obecnego przekazu reklamowego. W jego ocenie kampanie promujące napoje bezalkoholowe z udziałem rozpoznawalnych osobistości normalizują kulturę picia i mogą podważać skuteczność programów profilaktycznych.
Zdaniem przedstawicieli środowiska lekarskiego, osoby publiczne i celebryci powinni angażować się w promocję aktywności fizycznej oraz zdrowego stylu życia, zamiast udzielać wizerunkowego wsparcia markom piwnym – niezależnie od zawartości alkoholu w reklamowanych produktach.
Lekarze wskazują również na potrzebę zmiany narracji w komunikacji społecznej. Zamiast prezentowania przyjemności związanej z konsumpcją, przekaz powinien koncentrować się na rzeczywistych konsekwencjach zdrowotnych nadużywania alkoholu.
Zakaz to fundament szerszej strategii
Specjaliści zdrowia publicznego jednoznacznie podkreślają, że wprowadzenie regulacji dotyczących reklamy stanowi jedynie element kompleksowej strategii. Równolegle niezbędne są zintensyfikowane działania edukacyjne, budowanie alternatywnych wzorców behawioralnych oraz promowanie modelu życia nieobciążonego kulturą alkoholową.
Rozstrzygnięcia legislacyjne w tej materii wykraczają poza wymiar stricte prawny – kształtują one normy społeczne młodych generacji i determinują skalę przyszłych wyzwań zdrowotnych związanych z konsumpcją alkoholu.
